Nie raz spotykamy się z ośmieszającym i mało pozytywnie kojarzącym się nazwiskiem. W takich wypadkach, a także kilku innych polskie prawo dopuszcza jego zmianę. Regulacje dotyczące tej kwestii możemy znaleźć w ustawie o zmianie imion i nazwisk z 15 listopada 1956 r., a dodatkowe regulacje znajdziemy w ustawie z dnia 29 września 1986 roku Prawo o aktach stanu cywilnego.
Zmiana nazwiska jest dopuszczalna m.in. w takich sytuacjach, kiedy nazwisko jest ośmieszające, ubliża godności człowieka, brzmi jak imię, bądź ma niepolskie brzmienie. Dodatkowo można nazwisko zmienić na pseudonim – jeśli z nim faktycznie dana osoba się kojarzy i tak jest powszechnie nazywana, przysposobione zostało dziecko, a także po rozwodzie. Istnieje jeszcze kilka sytuacji, kiedy dopuszczalna jest zmiana nazwiska. Jest to tzw. indywidualna sytuacja obywatela, na którą możemy się powołać jeszcze w wielu innych przypadkach.
Wybierając nowe nazwisko także możemy napotkać wiele ograniczeń, w przypadku nazwisk postaci historycznych, politycznych, wojskowych, społecznych oraz w przypadku zmiany na nazwisko wsławionej postaci kulturowej bądź naukowej. Możemy tego dokonać, ale musimy wykazać związek z tymi osobami w postaci członków rodziny o takim nazwisku. Zakazać zmiany nazwiska urzędnik może także w takiej sytuacji, gdy zaistnieje podejrzenie, że ma to na służyć uchyleniu się od odpowiedzialności cywilnej lub karnej, bądź ma posłużyć działalności przestępczej.
Jeśli zdecydujemy się na zmianę nazwiska, z wnioskiem powinniśmy udać się do kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w miejscu stałego pobytu. W przypadku Polaków mieszkających za granicą, osobą, do której można zwrócić się w tej sprawie jest konsul RP. Sprawę wtedy rozpoznaje urząd w miejscu ostatniego pobytu stałego. Jeśli nie ma takiego miejsca, właściwy jest Urząd Stanu Cywilnego miasta stołecznego Warszawy.
We wniosku należy zawrzeć:
- imię i nazwisko
- adres zameldowania,
- PESEL
- imię i nazwisko jakie chcemy przyjąć
- oraz uzasadnienie naszej prośby.
Taki wniosek podlega opłacie skarbowej w wysokości 37 zł.
Po jej dokonaniu należy potwierdzenie zapłaty dołączyć do wniosku, a także:
- odpis zupełny aktu urodzenia,
- odpis zupełny aktu małżeństwa,
- jeśli zmiana rozciąga się także na dzieci (dzieje się tak w przypadku zmiany nazwisk obojga rodziców) to zupełne akty urodzenia dzieci
- oraz inne dokumenty uzasadniające zmianę nazwiska.
Załatwienie sprawy nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, organem odwoławczym od decyzji kierownika USC jest wojewoda (na ewentualne odwołanie mamy 14 dni).
