Zapalenia żeńskich narządów płciowych są bardzo częstym schorzeniem, zwłaszcza u kobiet w wieku rozrodczym oraz tych prowadzących aktywne życie seksualne. Zwyczajowo dzieli się je na zapalenia dolnych narządów rozrodczych (srom, pochwa, szyjka macicy) oraz górnych narządów rozrodczych (trzon macicy, jajowody, jajniki). Zapalenie pochwy jest bardzo często połączone z zapaleniem sromu i posiada etiologię bakteryjną, grzybiczą, rzadziej wirusową oraz mieszaną. Możliwa jest także etiologia pierwotniakowa (najczęściej zakażenie rzęsistkiem pochwowym). Chociaż zapalenie pochwy to jedno z najczęstszych powodów zgłaszania się do ginekologa, zawsze należy wdrożyć odpowiednie leczenie, ponieważ powikłania tego schorzenia mogą być groźne.
- Naturalna mikroflora pochwy
W prawidłowych warunkach błona śluzowa pochwy jest skolonizowana przez wiele różnorodnych gatunków bakterii. Jest to prawidłowe zjawisko, ponieważ drobnoustroje te hamują rozwój patogennych bakterii, które – w sprzyjających okolicznościach – mogą powodować objawowe infekcje. Najważniejszymi „składnikami” tej fizjologicznej mikroflory są bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus), ale także niektóre gatunki gronkowców, paciorkowców oraz Escherichia coli. Naturalna równowaga bakteryjna pochwy może ulegać wahaniom, w zależności od różnych czynników:
- Fazy cyklu miesiączkowego
- Wystąpienia ciąży
- Częstych zmian partnerów seksualnych
- Stosowania terapii hormonalnej
- Pojawienia się menopauzy
- Przebytych operacji ginekologicznych
Dodatkowymi mechanizmami zapobiegającymi zakażeniom pochwy są między innymi obecność śluzu, który pokrywa błonę śluzową oraz niskie pH pochwy (odczyn kwaśny).
- Czynniki ryzyka zakażenia pochwy
Infekcje dróg rodnych, zwłaszcza nawracające i trudne w leczeniu, mogą być objawem choroby ogólnoustrojowej lecz mogą także się pojawić u zupełnie zdrowej kobiety. Do najważniejszych czynników ryzyka ich wystąpienia zaliczamy:
- Niewłaściwa higiena intymna – obcisła i nieprzewiewna bielizna, brak odpowiedniego podmywania się po oddaniu stolca lub po stosunku, używanie niewłaściwych kosmetyków do higieny intymnej, które mogą zaburzać fizjologiczną florę dolnych narządów płciowych
- Zaburzenia statyki narządu rodnego – takie jak wypadanie pochwy lub macicy, co naraża je na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym
- Aktywne życie seksualne i częsta zmiana partnerów seksualnych – co zwiększa ryzyko przenoszenia bakterii, a także jest częstą przyczyną infekcji pierwotniakowych, takich jak rzęsistkowica. Oczywiście zapalenie pochwy jest także u osoby nie prowadzącej życia seksualnego
- Przewlekła antybiotykoterapia – która istotnie zaburza skład mikroflory pochwy, zwłaszcza jeśli trwa długo
- Zaburzenia gospodarki węglowodanowej – cukrzyca powoduje wzrost zawartości glukozy w moczu i wydzielinie gruczołów pochwowych, co sprzyja infekcjom bakteryjnym
- Ciąża – w której także dochodzi do wahań w poziomie cukru
- Zaburzenia hormonalne – stosowanie doustnej antykoncepcji, hormonalnej terapii zastępczej, okres menopauzy lub zespół policystycznych jajników -w tych schorzeniach dochodzi o zmniejszenia ilości estrogenów, co powoduje zanik śluzówki pochwy i zmniejszenie ilości fizjologicznych bakterii. Duże znaczenie mają także hormony tarczycy
- Urazy, ciała obce, operacje
- Objawy zapalenia pochwy
Do najczęściej występujących objawów zapalenia pochwy należą:
- Pieczenie, szczypanie i swędzenie okolicy sromu i pochwy – zapalenie pochwy często współwystępuje z zapaleniem sromu i przedsionka pochwy. Towarzyszą mu wtedy także dolegliwości związane z oddawaniem moczu – pieczenie i ból w okolicy cewki moczowej, nagłe parcie na mocz
- Upławy – których wygląd może wskazywać na prawdopodobną etiologię. W infekcji grzybiczej upławy są białawe i grudkowate, w zapaleniu bakteryjnym szare lub mleczne, a w zakażeniu rzęsistkiem pochwowym zielonkawe i pieniste. Zwykle mają nieprzyjemny zapach.
- Zaczerwienienie, obrzęk przedsionka pochwy, mogą pojawić się cechy zapalenia gruczołów przedsionkowych pochwy
- Ból podczas stosunku płciowego – dyspareunia
- Zapaleniu pochwy często towarzyszą objawy zakażenia dróg moczowych – częste parcie na mocz, szczypanie i pieczenie w okolicy cewki moczowej
- Leczenie
Sposób leczenia zapalenia pochwy jest uzależniony od przyczyny i etiologii infekcji. W bakteryjnych zapaleniach zwykle stosuje się antybiotyki w postaci ogólnoustrojowej, doustnej lub globulki dopochwowe zawierające w swym składzie antybiotyk. W przypadku infekcji grzybiczej najczęściej stosowane są miejscowo specyfiki zawierające substancje zwalczające drożdżaki. Zanikowe zapalenie pochwy występujące często w okresie menopauzy stanowi wskazanie do stosowania miejscowej lub ogólnoustrojowej hormonalnej terapii zastępczej. Należy zawsze pamiętać o właściwej higienie intymnej – myciu okolic przedsionka pochwy po stosunku, oddaniu moczu i stolca, a także o prawidłowym stosowaniu środków do higieny intymnej. Chociaż infekcje dolnych narządów płciowych zwykle nie są groźne, warto jednak zawsze zasięgnąć porady lekarza, ponieważ źle leczone mogą być powodem groźnych infekcji macicy lub jajników, a nawet prowadzić do niepłodności.
